Maddi destek araştırılması
Ülkemizde halen bilimsel çalışma yapmanın önündeki en büyük engel özellikle bu ileriye dönük ve innovasyona yönelik çalışmalardaki kaynak veya finansman sorunudur. Maddi kaynak sağlayan kurumların  başlıcaları dernekler, üniversiteler ve TÜBİTAK'tır.

Dernekler

Bu soruna çözüm bulmak adına özel çalışma alanlarına yönelik dernekler çeşitli burslar organize etmektedir. Bu burslar genellikle yıllık olarak belirlenmekte ve belirlenen kriterlere uyan araştırıcılara dağıtılmaktadır. Bu şekilde verilen burslara Türk Cerrahi Derneği tarafından verilen Feza Remzi Bursu, Kemal Özden Bursu örnek gösterilebilir. Bu tür burslar için derneğin internet sayfasında yayınlanan ilanları takip etmek uygun olur.

Üniversiteler

Üniversitelerimizde çalışan araştırma görevlileri, uzmanlar, öğretim görevlileri ve öğretim üyelerinin bilimsel çalışmalarının desteklendiği bilimsel araştırma proje fonları, bir öğretim üyesinin proje yürütücüsü olduğu çalışmalarda (özellikle tez çalışmalarında) ciddi destek sağlamaktadır. Her bilimsel çalışmada verilecek desteğin üst sınırı kurumdan kuruma farklılık gösterebilmektedir.

Üniversitelerde, Altyapı Projeleri özellikle yüksek teknoloji cihaz gerektiren çalışmalarda, ortalama 140,000 TL’ye kadar destek sağlamaktadır. Bu gibi durumlarda proje yürütücüsü bir öğretim üyesi olmalıdır. Bu tür alt yapı projelerinde projenin zamanlaması ve maliyet analizi iyi kurgulanmalı ve bu sürelere uyulmalıdır. Hızlı ve az bütçeli çalışmalar için kullanılabilecek diğer bir destek programı ise üniversitelerde ger- çekleştirilecek “Bilimsel Araştırma Projeleri” içindir. Kurumdan kuruma değişmekle birlikte, 8.000–20.000 TL arasında finansal destek verilmektedir. Bu projelerde mutlaka etik kurul onayı bulunmalıdır. Hayvan deneyleri içeren çalışmalarda ise mutlaka deney hayvanları ile çalışma yapabileceğine dair sertifikası bulunan bir araştırmacı yer almalıdır.

TÜBİTAK

Ülkemizde çalışmalar için maddi destek sağlayan diğer önemli kurum TÜBİTAK'tır.

TÜBİTAK bünyesinde kurulan “Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB)” tarafından verilen, birçok bilimsel araştırma ve geliştirme destek programı bulunmaktadır. ARDEB bünyesinde olan Sağlık Bilimleri Araştırma Destek Grubu (SBAG) tarafından değerlendirilen bu çalışmalara hem kamu kurumlarından hem de özel sektörden başvuru yapılabilmekte ve ciddi maddi destekler sağlanmaktadır. Bu destekler, ulusal ve uluslararası destek programları olarak değerlendirilebilir.
Ulusal destek programları

1001: Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı

Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı’nın amacı, yeni bilgiler üretilmesi, bilimsel yorumların yapılması veya teknolojik problemlerin çözümlenmesi için bilimsel esaslara uygun olan projeleri desteklemektir. Proje süresi 36 aydır. Bu araştırma projelerinin destek üst limiti 360.000 TL’dir. İstenen burs miktarlarının toplamı aylık 4.800 TL’den fazla olamaz. Makine-teçhizat taleplerinin toplam bütçe ile dengeli olması gözetilir. Altyapı oluşturmaya yönelik projeler desteklenmez. Bu proje desteğine başvurular, üniversitelerden doktora düzeyinde, özel/ kamu kuruluşlarından ise lisans eğitimi düzeyinde kabul edilmektedir.

1002: Hızlı Destek Programı

Hızlı Destek Programı’nın amacı, üniversitelerde, araştırma hastanelerinde ve araştırma enstitülerinde/istasyonlarında yürütülecek acil, kısa süreli, küçük bütçeli araştırma ve geliştirme projelerine destek sağlamaktır. Proje süresi 12 aydır. Hızlı destek projeleri destek üst limiti (burs dahil) yıllık 30.000 TL’dir. İstenen burs miktarlarının toplamı aylık 900 TL’den fazla olamaz. Bu destek programına, üniversiteler ve araştırma enstitülerinde doktora öğrencisi veya doktora derecesine sahip olan, araştırma hastanelerinde ise tıpta uzmanlık öğrencisi veya tıpta uzmanlık derecesine sahip olanlar başvurabilir. Değerlendirme süresi ortalama 2–3 aydır. Başvuru için bir zaman kısıtlaması bulunmamaktadır.

1005: Ulusal Yeni Fikirler ve Ürünler Araştırma Destek Programı

Programın amacı; ülkemizde ihtiyaç duyulan, teknolojik dışa bağımlılığımızı azaltacak ve/veya ülkemizin Bilimsel çalışmam için  rekabet gücünü arttıracak ulusal/uluslararası yeni bir ürün/süreç/yöntem/model geliştirme amacına yönelik uygulamalı araştırma ve/veya deneysel geliştirme projelerinin desteklenmesidir. Proje süresi 18 ay, proje destek üst limiti ise 200.000 TL’dir. İstenen burs miktarının toplamı aylık 3.000 TL’den fazla olamaz; makine-teçhizat taleplerinin toplam bütçe ile dengeli olması gözetilir. Altyapı oluşturmaya yönelik projeler desteklenmez. Proje yürütücüsü, projenin üçüncü kişilerin fikri ve sınai haklarına tecavüz oluşturmadığını taahhüt eder ve varsa ilgili lisans, devir vb. anlaşma metinlerini ibraz eder.

3501: Kariyer Geliştirme Programı

Bu programın amacı, kariyerlerine yeni başlayan doktoralı bilim insanlarının çalışmalarını proje desteği vererek teşvik etmektir. Bu programa doçent ve üstü akademik ünvanlı araştırmacılar başvuramaz. Uzmanlık veya doktora derecesine sahip araştırmacıların kariyerlerinin ilk yedi yılı içinde olmaları gerekmektedir. Doktora ve tıpta uzmanlık derecesinin alındığı kurum dışında, Türkiye’de yerleşik olan bir kurumda çalışılması gerekmektedir. Yirmi birinci yüzyılın akademik önderliğini yüklenecek genç araştırmacıların çalışmalarını destekleyen, hem genç bilim insanlarının kariyerlerini araştırmacı ve eğitimci olarak en iyi şekilde sürdürmelerine katkı sağlanması hem de bilimsel düzeyimizin geliştirilmesi ve bilimin ülke kalkınmasındaki rolünün arttırılması amacına yönelik bir programdır. Proje süresi 36 aydır; bu proje çerçevesinde desteklenecek çalışmalara yıllık bütçe sınırı olmaksızın 225.000 TL destek sağlanmaktadır. İstenen burs miktarının toplamı aylık 3.000 TL’den fazla olamaz. Makine-teçhizat taleplerinin toplam bütçe ile dengeli olması gözetilir. Altyapı oluşturmaya yönelik projeler desteklenmez.

2218: Yurtiçi Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı

Tıbbi bilimlerde doktora veya uzmanlığını alan ve doktora/uzmanlık derecesini aldığı üniversitenin bulunduğu ilin dışında bir kurumda doktora/uzmanlık sonrası araştırma yapıyor/yapacak olan araştırmacılara burs verilmektedir. Burs süresi 24 aydır; aylık burs miktarı; başka bir yerden geliri olmayanlar için aylık 2.250 TL, başka bir yerden geliri olanlar için aylık 1.000 TL’dir.
2219: Yurtdışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı

Bu destek programı kapsamında, tıbbi bilimlerde doktora veya uzmanlığını almış ve yurt dışında araştırmalar yapacak olan bilim insanları desteklenmektedir. Destek süresi en fazla 12 aydır; aylık en fazla burs miktarı Avrupa ülkeleri için 1.900 Avro, diğer ülkeler için 2.500 Amerikan doları olup, araştırmanın yapılacağı yöredeki yaşam giderleri göz önünde bulundurularak saptanır. Ödemeler, üçer aylık dönemlerde yurt içinde veya yurt dışında yapılır. Gidiş-dönüş yol giderleri TÜBİTAK tarafından karşılanır. Araştırmacı yurt içinde veya dışında başka bir kuruluştan destek aldığı takdirde TÜBİTAK’a bilgi vermekle yükümlüdür. Kısmi destek sağlanmış bursiyerlere TÜBİTAK tarafından verilecek destek ayrıca belirlenir. Araştırıcı projesini yürüteceği kurumdan davet almış olmalıdır.

Araştırma protokolü
Araştırma protokolü bir çalışmanın basamaklarını etik standartlara uygun şekilde detaylandırarak uygulama metodolojisini belirlemektir.

Planlanan çalışmanın uygulama öncesi tam bir açıklaması ile ilgili yerel etik kurullara başvuru  yapılması ve onay alınması gerekir. Araştırma protokolü bu kurul denetleyicilerinin anlayacağı şekilde yazılmalı ve çalışmanın uluslararası etik kurul ilkelerine uygun olduğunu açıklar nitelikte  olmalıdır ^{[1, 2]}.

Araştırma Protokolünde yer alması gereken basamaklar şu şekilde özetlenebilir:

1. Amaçlar
Çalışmanın amacı (araştırma soruları ve/veya çalışma hedefleri) net olarak ifade edilmelidir. Araştırma sorusu ile hipotez arasında anlaşılabilir, mantıklı bir ilişki olmalıdır. Deneysel çalışmalarda amaçlar test edilecek hipotezler olarak belirlenir.

2. Arka plan ve gerekçe
Çalışmayı gerekçelendirmek için mevcut araştırmalar ve yayınlanmış çalışmalardan bir sentez yapılarak özetlenir. Mevcut yayınların çalışmanın soruyla ilgili olan bölümleri taranır. Özellikle o konuda yapılmış sistematik derlemeler, araştırma konusunun güncel durumu hakkında bilgi verecektir. Eğer çalışma bu konuda yapılan ilk klinik çalışma ise konuyla ilgili hayvan deneyleri değerlendirilmelidir. Beklenen sonuçlar ve muhtemel tuzak noktaları irdelenir. Çalışmanın toplum için olacak olası yararları tanımlanır.

3. Prosedürler

Çalışma tasarımı

Çalışmanın tasarımı tanımlanır ve çalışma sorusuna cevap verecek şekilde planlanır. Araştırma sorusu ile çalışma tipi arasından yakın bir ilişki vardır.  Araştırma sorusu sıklıkla çalışma tipinin belirlenmesinde en önemli yol gösterici faktördür. Çalışmanın tipi belirlenir (gözlemsel, deneysel, anket, korelasyon gibi). Çalışma için uygun tasarım belirlenir (randomize prospektif, kohort, faz 3 çift kör randomize gibi).

Örneklem

Örneklem oluşturma yaklaşımı açıklanır. Örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde istatistiksel olarak güç analizi yapılması sonraki oluşacak yetersizliklerin önüne geçebilir. Deneysel çalışmalarda örneklem sayısı ve bu sayının nasıl belirlendiği açıklanır. Çalışmaya katılacak gönüllülerin nasıl izleneceği ve takip edileceği belirlenir. Gönüllülerin çalışmaya dahil edilme ve edilmeme kriterleri belirlenir.

Ölçme ve değerlendirme

Çalışmanın ulaşması beklenen son nokta ve kullanılacak ölçüm yöntemleri belirlenir. Ölçümlerin güvenirliği ve geçerliliği sağlanmış olmalıdır.

Detaylı çalışma prosedürü

Çalışma için veri toplama yöntemi tanımlanır. Çalışmaya dahil edilme süresi belirlenir ve bir çalışma takvimi çıkarılır. Çalışmada kullanılacak verilerin güvenli şekilde kaydedilmesi için kullanılacak yöntem belirlenir. Çalışma sonlanımı sonrası verilerin ne kadar süreyle saklanacağı belirtilir. Çalışma metodunun çalışma sorusuna cevap verebilir özellikte olduğu açıklanmalıdır. Metot, değerlendirme yapacak etik kurul üyelerinin çalışmanın potansiyel risk ve kazanımlarını anlamasını sağlayacak şekilde ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır.

Geçerlilik

Çalışmada yanlı yaklaşımdan kaçınmak için alınacak tedbirler açıklanır.

Veri değerlendirme

Çalışma verilerinin değerlendirme yöntemi tanımlanır. Uygulanacak istatistik yöntem ve bu yöntemin seçilme nedeni açıklanır.
Literatür

Protokole temel oluşturan literatürler listelenir.

Pilot çalışma
Pilot çalışma, çalışma prosedürünün temelini oluşturur. Pilot çalışmanın amacı bir çalışmada uygulanması planlanan bir yöntemin uygulanabilirliğini test etmektir. Pilot çalışma hipotezi test etmez. Aynı şekilde çalışma metodunun güvenirliğini veya etkinliğini de belirlemez. Pilot çalışmada hipotezin sorgulanmamasının nedeni uygulanacak yöntemin etkinliğinin bilinmemesi ve örneklem sayısının az olmasıdır ^[3].

Pilot çalışma, temel çalışmada kullanılacak verilerin bütünlüğü ve güvenirliği için temel oluşturduğu gibi çalışmaya katılacak deneklerin etik uygunluğunu da arttırır. Uygulanacak yöntemle ilgili ayrıca çalışma verilerinin kayıt ve değerlendirilmesinde pratik kazandırması bakımından pilot çalışma oldukça önemlidir.

Pilot çalışma örneklem grubunu belirlerken istatistiksel bir güç analizine gerek yoktur. Çünkü bu çalışma sonrası herhangi bir istatistiksel değerlendirme veya p değeri hesaplama amacı bulunmaz. Pilot çalışmaya örneklem sayısı uygulanabilirliği test edilecek yöntemi test edebilecek kadar olmalıdır.

Pilot çalışmada elde edilen veriler genel olarak ana çalışmada kullanılmaz.

Pilot çalışma örneklem sayısının az olması nedeniyle çalışılacak yöntemin güvenirliğini belirleyemez.

Pilot  çalışmadaki örneklem sayısı yanlış negatif veya yanlış pozitif sonuçlara yol açabileceğinden ana çalışma örneklem sayısını belirlemek için de kullanılamaz.

Veri toplanması
Veri, bir problemin çözümüne hizmet edebilecek her tür ölçüm, değer, olgu ve bilgi olarak tanımlanır. Genel olarak veri, bir sonuca varabilmek için gerekli olan ilk bilgi, dayanak bilgi ya da belge ya da ipuçları olarak da tanımlanmaktadır. Bunlar sözlü ve yazılı ifadeler olabileceği gibi şekiller, resimler, eşya, modeller, rakamlar ve semboller de olabilir. Veri tanımını araştırırken karşımıza bilgi kavramı ortaya çıkmaktadır. Bilgi, bir sürecin sonunda elde edilebilen bir kavramdır. Yani verinin işlenmiş halidir. O halde bilgiye ulaşmada en temel kavram veri olmaktadır. Araştırma surecinde veri niteliğindeki bilgi ve özellikler ele alınıp işlenerek üzerinde yorumlar yapılarak sonuçlar çıkarılmaya çalışılır.

Veriler, işlenmemiş kanıtlar olarak araştırmanın temel dayanağını teşkil ederler ve işlenerek anlam çıkarmada, problemin çözümünü sağlayacak sonuçlara varmada kullanılırlar ^[4].
Veri Türleri

Araştırmalarda kullanılan veriler, olgusal veriler ve yargısal veriler olmak üzere iki grupta toplanmaktadır:

Olgusal veriler: Araştırmacının yorum ve değerlendirmesini gerektirmeyen, herkes tarafından aynı şekilde değerlendirilebilen verilerdir. Daha açık bir ifadeyle kişisel yargılardan bağımsız, üzerinde herkesin anlaşabileceği türden gerçeklerdir  (yaş, cinsiyet, vb.)

Yargısal veriler: Araştırmacının yorumu ile veri niteliği kazanan, öznel yargılarla tanımlanabilen verilerdir.
Verileri anlamlı hale getirebilmek için yapılacak işlerin başında onları sınıflamak ve sonuçlan tablolar haline getirmek gelir. Bu tablolardan hangi tip verilere sahip olunduğunu, bunların miktarlarını, dağılım şekil ve özelliklerini görmek kolaylaşmaktadır.
Nicel Veri

Bir deneyin sayılabilir, ölçülebilir özelliğini veren verilerdir. Sürekli nicel veri ve kesikli nicel veri olmak üzere iki türü vardır. Sürekli nicel veri, ondalıklı değerler alabilen nicel verilerdir. Boy uzunluğu, kilo bu veri tipine örnek olarak verilebilir. Kesikli nicel veri ise, hasta sayısı ve ameliyat sayısı gibi sayılarak elde edilen ve tam sayılı değerlerdir.

Nitel Veri

Bir deneğin niteliklerini belirten verilerdir. Eğitim durumu, meslek, yaşanılan yer örnek olarak gösterilebilir. Nitel veriler iki gruba ayrılır: Sınıflanabilen nitel veri birbirinden bağımsız isim bildiren, kod ve numara ile gösterilebilen ve sınıflara ayrılan verilerdir.
Cerrahi aletler, kesiciler, tutucular, aspiratörler sınıflanabilen nitel verilere örnek olarak verilebilir. Sıralanabilen nitel veri, belirli bir miktar belirtmeyen, bir sıra ya da dereceye göre elde edilen verilerdir. Pankreatitin derecesinin hafif, orta ya da şiddetli olarak değerlendirilmesi sıralanabilen bir veri olarak değerlendirilir.

Bir ölçme ya da bilgi edinme aletinin en önemli özelliklerinden biri geçerlilik, diğeri güvenirliktir. Geçerlilik ölçülmesi istenmeyen şeylerin, başka bir deyişle, alet neyi ölçmek için hazırlanmış ise bunlar dışındaki etken ve özelliklerin ölçme sonucunu etkilememesiyle açıklanır. Bu, bir aletin sadece amaç edindiği şeyi ölçmesi özelliğidir.

Bir ölçme aletinde bulunması gereken ikinci önemli özellik güvenirliktir. Bu terim, aletin ölçtüğü bir şeyi her defasında aynı derecede ölçebilmesidir. Yani her ölçüşte, test ve test alanındaki konularla ve bilgilerle ilgili olarak bir değişiklik olmamış ise, ölçmenin aynı sonucu vermesi beklenir.

Veri toplamada ortak süreçler

İzlenen yaklaşım ve kullanılan teknik ne olursa olsun her veri toplamada dikkate alınması gereken ortak yönler vardır. Ortak süreçler üç başlık altında ele alınırsa; bu farklı yönler ayrıntılı planlama, ön deneme ve geliştirme ile uygulamadır.

Ayrıntılı planlama

Herhangi bir araştırma için veri toplamada planlılık esastır. Bilimsel anlamda veri toplamak için sistemli bir süreç gerekmektedir. İnsanın günlük yaşamında da önemli bir yeri olan veri toplamanın bilimsel bir çaba sayılabilmesi için verilerin araştırmanın amacına hizmet edebilecek nitelik ve nicelikte olması, planlı olması, genel bir beklenti içinde yapılması, kaydedilmesi, bilinen ve gerektiğinde yenilenen süreçleri olması, geçerlilik ve güvenirlik denetimi yapılabilmesi gibi temel özellikleri de taşıması beklenir. Araştırmacı veri toplamaya başlamadan önce tüm bu gereklilikleri karşılayabilecek ayrıntıda bir plan yapmalıdır.

Ön deneme ve geliştirme

Geliştirilen veri toplama planı, uygulamaya aktarılmadan önce, bir ön denemeden geçirilmelidir. Ön denemede, planın amaca uygunluğu ile süreçlerin işlerliği belirlenmeye çalışılır. Bu aşamada da "Toplanmak istenen veriler amaca uygun olarak toplanabiliyor mu? Kayıt sistemi uygun mu? Veriler, planlandığı şekilde işlenmeye ve çözümlenmeye uygun mu? Alınabilecek sonuç problemin olası çözümüne ışık tutabilecek nitelikte mi? Böyle bir araştırma için planlanan zaman ve öteki olanaklar yeterli olacak mı?" gibi çeşitli sorulara cevaplar aranır.

Uygulama

Geliştirilen planın uygulamaya aktarılmasında da özenli olmak ve özellikle bir örnekliği korumak çok önemlidir.
Veri elde etme yöntemleri 5 grupta toplanır:

1. Yazılı kaynaklardan veri elde etme

Araştırmacının konusuyla ilgili mevcut kaynakları tarayarak veri elde etmesi yöntemidir. Standart nitelikli kitaplar, periyodik yayınlar, indeks ve özet niteliğindeki periyodik yayınlar ve gazete, belge, tutanak, anı, biyografi gibi diğer kaynaklar taranabilecek yazılı veri kaynaklarıdır. Tarama yöntemi belli bir amaca dönük olarak kaynakları bulma, okuma, not alma ve değerlendirme işlemlerini kapsar ^[5]. Taranacak bilimsel yayın doğru, objektif,  tarafsız, kontrol edilebilir ve açık olmalıdır. Yazılı kaynaktan veri aktarılırken dolaylı veya doğrudan aktarılabilir. Tercih edilen araştırıcının kendi cümleleri ile aktarım yaptığı dolaylı yolu kullanmaktır. Elde edilebilecek tüm yazılı kaynaklar toplandıktan sonra çalışmaya özel referans kaynağı tamamlanmış olur.

2. Gözlem yoluyla veri elde edilmesi

Araştırılacak unsurların doğal ortamlarındaki yapılarının incelenerek veri elde edilmesidir. Gözlemin çalışmanın amacına hizmet edecek şekilde ve sonuçlarının değerlendirilebilecek nitelikte olması gerekir. Çeşitli davranış nedenlerinin tanımlanmasında, karmaşık davranışların (insan ilişkileri) araştırılmasında kullanılan bir veri toplama yöntemidir. Gözlem yoğunluğu araştırma kapsamına göre değişmektedir. Bir oluşum için tek bir gözlem yeterli değildir.

Gözlem yönteminin ilkeleri:

• Gözlem; birçok duyu organıyla yapılır.
• Gözlem; olabildiğince objektif bakışla yapılmalıdır.
• Farklı gözlemcilerin gözlem yaptığı durumlarda; bakış standardı oluşturulmaya çalışılmalıdır.
• Gözlem formu ve kayıt düzeni doğru kullanılmalı, verilerin geçerliliği sağlanmalıdır.
• Gözlenen ünitenin gözlem süresince doğal durumunu koruması amaçlanmalıdır.

Gözlemler süresine, yapısına, yapıldığı yere ve uygulama biçimine göre sınıflandırılabilir:

Süresine Göre Gözlem Çeşitleri

a. Sürekli gözlem: Sürekli gözlemde incelenen olay başından sonuna kadar izlenir.
b. Zamanı gelince gözlem: Zamanı gelince gözlemde olay belirli bir zaman kısıtı içinde gözlenir.
c. Aralıklı gözlem: Aralıklı gözlemde rastgele veya belirlenmiş zaman aralıklarında yapılan gözlemlerdir.

Yapısına Göre Gözlem Çeşitleri

a. Doğrudan doğruya gözlem: Duyu organlarımızla yapılan gözlemdir.
b. Araçla yapılan gözlem: Belli gözlemsel araçlar kullanılarak yapılan gözlemdir.

Yapıldığı Yere Göre Gözlem Çeşitleri

a. Doğal ortamında yapılan gözlem: Olayları doğal ortamında gözlemleme biçimidir. Örneğin öğretmenlerle öğrenciler arasındaki ilişkiyi gözlemlerken bunu doğal ortamında yani sınıfta yapmalıyız.
b. Laboratuar ortamında yapılan gözlem: Olayları laboratuar ortamında gözlemleme biçimidir. Laboratuar ortamında yapılan tüm deneyler bir anlamda da gözleme örnektir.

Uygulama Biçimine Göre Gözlem Çeşitleri

a. Dışarıda gözlemleme: Gözlenenin gözlemciyi görme olasılığı olmadan gözlemleme biçimidir.
b. Katılarak gözlemleme: Gözlemcinin gözlemlenen kişilerle birlikte olduğu ve onlardan biri gibi davrandığı gözlem biçimidir.

3. Deneysel yolla veri elde edilmesi

Bir araştırma konusuna ilişkin veri elde etmek amacı ile araştırıcının kontrolünde neden-sonuç ilişkilerini belirlemeye dönük toplanmak istenen verilerin üretilmesi çalışmalarıdır. Deneysel araştırmada araştırmacı, bir araştırma ortamı oluşturmaktadır. Bu çoğu kez yapay bir ortamdır. Oluşturulan bu ortam içinde araştırmacı, ilgili olduğu olay, değişken ve etkenleri ayarlamak, değiştirmek, ortadan kaldırmak gibi yollarla istediği duruma getirmekte, yani kontrol etmektedir.

Deney oluşturulurken problemi sınırlamaya yönelik bir hipotez oluşturulmalı, deney tipi seçilmeli, örnekleme yöntemi belirlenmeli ve deney sonuçlarını belli bir düzen altında toplamaya yönelik deney düzeni oluşturulmalıdır.
Her denemede bağımlı,  bağımsız değişkenler ve kontrol grubu bulunmaktadır. Deneysel çalışmalarda deney grubunda yer alan birimlerin özellikleri (yaş, cinsiyet, kilo vb) yönünden benzer olan birimlerden oluşan bir kontrol grubu oluşturmak gerekir. Kontrol grubu faktörlerin özelliklerine göre deney grup/grupları ile aynı sayıda ya da yaklaşık eşit sayılarda seçilmelidir. Deneysel çalışmalarda deney grubunda deneysel uygulamalar yapılırken kontrol grubuna hiç bir işlem yapılmaz.

4. Anket yoluyla veri elde edilmesi

Araştırmacı tarafından oluşturulan bilgi  alınacak kişilere doğrudan doğruya okuyarak cevaplandıracakları soruların hazırlanması ile yapılan bilgi edinme veri toplama yöntemidir. Bu yöntem daha çok sosyal içerikli araştırmalarda kullanılmaktadır. İstatistik ilkelerine uygun yapılırsa, belirli ölçüde güven verebilen bir örneklemden hareketle ana kütle hakkında genelleme yapılabilir. İyi bir anket hazırlayabilmek için konunun, amacın, kitle ve bunu temsil edecek örneklemin çok iyi bilinmesi; anketi cevaplandıracak kimselerin eğitim, ekonomik, sosyal ve politik özelliklerinin iyice kavranması gerekmektedir. Anket soruları genellikle kapalı uçludur. Bu sorular şu kriterleri karşılamalıdır; cevaplanması kolay olmalıdır, yönergeleri anlaşılır olmalıdır, araştırma soruları ile tutarlı olmalıdır, sunuş mektubu ile birlikte gönderilmelidir ve geri dönüş oranları takip edilmelidir.

Soruların, cevaplayıcıların özellikleriyle, inanışlarıyla, kişiliği, çevresi ve çalıştığı yer ile çelişkiye düşmemesi, ayrıca anlayış, kavrayış ve ilgi düzeylerine uygun olması gerekmektedir.

Anket yüz yüze görüşerek, telefon ile veya internet üzerinden uygulanabilir.

Uygun anket oluşturulduktan sonra küçük bir grup üzerinde ön deneme yapılmalıdır.

Anket formunda açıklama bölümü olmalı ve soru grubu değiştiğinde açıklama yenilenmelidir.

Anket yöntemiyle veri toplamanın yararları şu şekilde sayılabilir:

• Bilgi edinme süresini kısaltır.

• Maliyeti düşüktür.

• Bilgiye doğrudan ulaşılır.

• Ulaşılabilecek veri kaynağını sayısal olarak artırmak çok kolaydır.

• Planlanması ve uygulanması kolaydır

Anket yönteminin olumsuz yönleri ise şunlardır:

• Uygulanan kişilerin tutum ve tavırları sonuçları etkiler.

• Uygulamada bir zorunluluk içermediği için soruların cevapsız kalma olasılığı vardır.

• Anketörlerin kişisel özellikleri, uygulayıcının olumlu veya olumsuz tavır almasına neden olabilir.

• Uzun süreç gerektiren anketlerde değişimleri takip etmek güçtür.

5. Görüşme (Mülakat) Yöntemi:

Görüşme, bilgi alınacak kişilerle karşılıklı konuşma yoluyla veri toplama yöntemidir. Daha çok sosyal bilimlerde kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemle veri toplamanın faydası bilgilerin birinci kaynaktan elde edilmesi ve araştırmacıya daha geniş bilgi edinme imkanı sunmasıdır. Bu tür veri toplamada görüşmecinin ve görüşülen kişilerin tutum ve tavırlarının bilgiyi etkileme olasılığının yüksekliği dikkate alınmalıdır. Çünkü kişilerin bazen olayların ve durumların etkisi altında kalabilir ve yorumları sonucu doğruluktan uzaklaştırabilir. Görüşme yoluyla veri toplanırken araştırmacının konuya yönelik yeteri kadar bilgi birikimine sahip olması ve mutlaka bir hazırlık yapması gereklidir. Görüşme, yüz yüze, telefonla ya da diğer iletişim araçları ile (görüntülü telefon, internet, vb.) yapılabilir

Görüşmede temel ilkeler şunlardır:

• Konuya ilişkin kesin ve kapsamlı bilgiye sahip olunmalı
• Görüşmeye başlarken araştırmacı kendini ve araştırmayı tanıtmalı
• Görüşülen gurubun güveni kazanılmalı
• Tarafsız ve yorumsuz şekilde soru sorulmalı
• Görüşülen kişiye ilişkin bilgiler gizli tutulmalı
• Görüşmenin son aşaması her iki taraf için de memnuniyet verici bir şekilde tamamlanmalı.

Kayıt sistemi

Klinik araştırmalar günümüzde genel olarak geniş çapta bir etik ve bilimsel sorumluluk gerektirmektedir. Bu sebeple yapılan çalışmanın güvenilirliğini artırmak, aynı çalışmanın yinelenmesini engellemek ve çalışmaların uluslararası etik standartlara uygunluğunu denetlemek amacıyla kayıt sistemlerinin oluşturulması gündeme gelmiştir ^[6].

Son yıllarda dünya çapında yerel ve uluslararası birçok kayıt sistemi geliştirilmiştir. Kayıt sistemlerinin birçoğunun yerel olması nedeniyle birden çok kayıt yapılması ve kayıtların kalitesi sorunları gündeme gelmiştir. Bunu engellemek ve kayıt sistemlerinin ortak bir kaynaktan aynı kayıt numarasıyla erişilebilirliğini sağlamak amacıyla uluslararası sağlık örgütü çalışma kayıt sistemleri platformu kayıt sistemlerini bir araya toplamak ve ortak kriterler belirlemek adına çalışma başlatmıştır. Bu çalışmalar sonucunda Uluslararası çalışma kayıt standartları yayınlanmıştır ^{[7, 8]}.

2013 yılında Helsinki Bildirgesi'ne konuyla ilgili madde eklenmiştir. Buna göre insan üzerinde yapılacak tüm çalışmaların çalışmaya katılımcı alınmaya başlamadan önce uluslararası taranabilir bir kayıt sistemine kaydedilmesi zorunlu hale gelmiştir.

Etik gereklilikler dışında ise bir çalışmanın kayıt sistemine kaydedilmesi pek çok açıdan faydalıdır.

- Çalışmaların tekrarını ve tekrar kaydedilmesinin önüne geçer.
- Çalışmanın bir çok merkezde yapılabilmesine olanak tanıyacak motivasyon oluşturur.
- Şeffaflığı arttırır.
- Çalışmanın kalitesini arttırır. Çalışma basamaklarının uluslarararası kriterlere uygun olmasını sağlar.
- Negatif sonuçlu çalışmaların bilinerek yanlı sonuçlu yayın yapılma olasılığını azaltır.
- Yayın aşamasında başvuru yapılan yayının eleştirmenlerce çalışma hipotezine uygunluğunun araştırılmasına olanak verir.
- Çalışmaya katılma oranını arttırır.
- Klinik karar verme sürecine destek olur.
- Çalışma için destek bulma sürecinde etkili olabilir.
- Çalışma hipotezi ile ilgili yorum ve değerlendirmeler ile çalışmanın biçimlenmesine katkı sağlayabilir.

Günümüzde seçilecek kayıt sistemini belirlemede sistemin bazı özelliklerine dikkat etmek uygun olur.

- Ücretsiz olması
- WHO'NUN belirlediği uluslararası kayıt sistemi kriterlerine uygun olması
- Kayıt işlemi basamakları anlaşılır ve basit olması
- Hızlı değerlendirme süreci olması
- Uluslararası taranabilir olması
- Çalışmanın tasarımına uygun olması

bu özelliklerin başlıcalarıdır.

En sık kullanılan kayıt sistemleri, clinicaltrials.gov; Reaearchregistry.com, EudraCT.

Kaynaklar

1) http://research.library.gsu.edu/c.php?g=115556&p=752623 (erişim: 19.06.2017).
2) https://www.springer.com/gp/authors-editors/editors/editorial-boards/32688 (erişim:20.06.2017).
3) https://www.elsevier.com/editors/editorial-boards (erişim18.06.2017).
4) Kleinert S, Wager E. Responsible research publication: international standards for editors. A position statement developed at the 2nd World Conference on Research Integrity, Singapore, July 22-24, 2010. Section 2.3 Journal metrics and decision-making.http://publicationethics.org/files/International%20standard_editors_for%20website_11_Nov_2011.pdf (Erişim 19.06.2017).
5) Wilhite AW, Fong EA. Coercive citation in academic publishing. Science. 2012;335:42-43.
6) Committee on Publication Ethics (COPE). What to do if a reviewer suspects undisclosed conflict of interest (CoI) in a submitted manuscript (flowchart). http://www.publicationethics.org/resources/flowcharts (erişim:29.06.2017).
7) Council of Science Editors. Sample correspondence. http://www.www.councilscienceeditors.org/i4a/pages/index.cfm?pageid=3335 (erişim:29.06.2017).
8) Marcovitch H. Editors, publishers, impact factors, and reprint income. PLoS Med. 2010;7:e1000355.http://www.plosmedicine.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pmed.1000355 (erişim: 24.06.2017).
9) https://www.councilscienceeditors.org/resource-library/editorial-policies/white-paper-on-publication-ethics/2-1-editor-roles-and-responsibilities/
10) https://www.library.uni.edu/rodcast/200904/qa-what-academic-journal (erişim 21.06.2017) .
11) http://www.lib.sfu.ca/help/research-assistance/format-type/scholarly-journals (erişim: 18.06.2017).
12) https://help.ebsco.com/interfaces/EBSCO_Guides/General_Product_FAQs/difference_between_Academic_Journals_Scholarly_Journals (erişim: 20.06.2017).
13) https://help.ebsco.com/interfaces/EBSCO_Guides/General_Product_FAQs/What_are_Scholarly_Peer_Reviewed_publications (erişim: 19.06.2017).
14) https://jerz.setonhill.edu/writing/academic1/journals/#sidebar (erişim: 21.06.2017).
15) http://www.physics.nyu.edu/faculty/sokal/lingua_franca_v4.pdf (erişim: 22.06.2017).
16) https://sparcopen.org/open-data/ (erişim: 21.06.2017).
17) https://sparcopen.org/ (erişim24.06.2017)
18) Formerly available at https://scholarlyoa.files.wordpress.com/2015/01/criteria-2015.pdf; no longer accessible.
19) https://doaj.org/publishers#seal (erişim 29.06.2017).
20) http://thinkchecksubmit.org/check/ (erişim:29.06.2017).
21) Balhara YP. Indexed Journal: What does it mean? Lung India 2012;29:193.
22) Malathi M, Thappa DM. The intricacies of impact factor and mid-term review of editorship: Not-so-deep impact. Nature 2005;435:1003–4.
23) http://www.lib.vt.edu/find/databases/W/web-of-science-citation-databases-from-thomson-reuters.html (erişim 21.06.2017).
24) Özgirgin N. Sağlık bilimlerinde süreli yayıncılık, 2010, 37-43.
25) http://www.environmentaljournal.org/impact-factor-and-index-copernicus.pdf , (erişim 17.06.2017).
26) Soyuyüce E. Veri Tabanı Nedir. Veri Tabanının Oluşum Süreci, Erişim: http://uvt.ulakbim.gov.tr/tip/sempozyum1/ebrutugbasibel.pdf (erişim : 19.06.2017).
27) https://doaj.org/about (erişim: 21.06.2017).
28) http://oaji.net (erişim 20.06.2017).
29) http://oaji.net/statistics.html(erişim 20.06.2017).
30) https://www.ebscohost.com/academic/academic-search-complete (erişim 22.06.2017).
31) http://www.proquest.com/(erişim 22.06.2017).
32) http://www.edb.gov.hk/en/curriculum-development/resource-support/textbook-info/guidingprinciples/index.html (erişim:22.06.2017).

Dosyalar

	Dosya Adı	Dosya Açıklaması
	1	WAME’nin önerdiği dergi kalitesi değerlendirme algoritması.