Olgu sunumları yeni ya da nadir bir hastalığın tanımlanması, bir tedavi ya da girişimin yararlı ya da zararlı etkilerinin değerlendirilmesi ve tıp eğitimi açısından önemli bilgi kaynaklarındandır ^[1][2][3].  Tıbbi literatürde yer alma oranı her geçen gün daha da artmaktadır. Bu yüzden son yıllarda sadece olgu sunumu yayınlayan dergiler olduğu gibi, soyguncu (predatory) olarak da isimlendirilen dergilere rastlanmaktadır.

Olgu sunumu ile olgu serisi ayrım için gerekli sayısal sınır hakkında kesin bir rakam bulunmamaktadır ^[4]. Uluslararası sözlüklerde olgu serisi, birbirine benzer özellikler gösteren birden fazla olgunun sunumu olarak değerlendirilmektedir. Olgu serisi olarak yayınlanan 586 makalenin incelendiği bir yazıda, ortanca olgu sayısının yedi olduğu ve yazıların %31,7’sinde beşden daha az olgunun yer aldığı saptanmıştır. Bu bilgiler ışığında olgu serisi için gerekli olgu sayısı net olarak belirlenmiş gözükmemektedir.

Her ne kadar olgu sunumlarının nadir ya da ilk olması önemli olsa da, güncel uygulamada bir değişiklik ya da düzeltmeye yol açacak anahtar sonuçları olan olgu sunumları sıklıkla kabul edilmektedir. Ayrıca yeni bir bilgi ya da yeni bir araştırma sorusu ortaya koyan olgu sunumları da değerlidir.

Bir olgu sunumu “C’ler” kuralı olarak bilinen açık (Clear), az ve öz (Concise), mantıklı (Coherent) ve kesin bir mesaj verici (must Convey a Crisp message) özelliklerine sahip olmalıdır ^[1][3].

Her makalede olduğu gibi olgu sunumu yazarken de belli bir çerçeve ve sırayla sürecin yönetilmesi, sonradan çıkacak sorunların önüne geçecektir. Olgu sunumlarının hazırlanışı sırasında şu aşamalardan geçilir ^[2]:

•  Olguyu bulmak
•  Literatürü taramak
• Olgu ile ilgili verileri toplamak  
• Olgu sunumunu yazmak   

Olguyu bulmak

Nasıl bir olgu sunulabilir sorusunu araştırırken şunu kendimize sormalıyız.

• Nadir ya da daha önce sunulmamış bir durum mu?
• Bu nadir bir hastalık, ameliyat şekli, komplikasyon veya hasta yönetimi olabilir. Yaygın bir hastalığın sık görülmeyen bir şekli de olabilir.

Önemli bir klinik çıkarım var mı?

Yeterli veri elimde var mı?

Yeterli kalitede ve miktarda fotoğraf veya görüntü var mı?

Literatürü taramak

Bilindiği üzere diğer makale türlerinde olduğu gibi literatürü taramak için kullanacağımız birincil kaynak internet ortamı üzerinden PubMed üzerinden arama yapmak olacaktır.

Olgu ile ilgili anahtar kelimeler yazılarak çıkan sonuç sayısına göre olgu ile ilgili ne kadar yayın yapıldığını görebiliriz. Güncel yazılar incelenmeli ve olgu ile ilgili nadir olan durumlar belirlenmelidir. Olgunuzun ya da olgunuzdaki durumun ne derecede nadir olduğunu yapılan bu tarama ile belirlenmelidir. Bize göre nadir bir durumun, literatür taraması sonrası aslında o kadar da nadir olmadığını görebilirsiniz. Bu nedenle dikkatli bir literatür taraması olmazsa olmazımızdır. Ayrıca klinik deneyimlerinden faydalanabileceğiniz meslektaşlarınız ile fikir alışverişi yapılmalıdır.

Bulduğumuz ve konumuzla ilgili olan makaleler ayrılmalı gerekirse çıktısı alınmalıdır. Hangi makaleye olgu sunumumuzun hangi kısmında atıfta bulunacağı ile ilgili notlar almak yazarken kolaylık sağlayacaktır.

Olgu ile ilgili bilgi toplamak

Olgunun elimizde gerekli tüm verileri bulunmalıdır. Ancak gereksiz detaylardan kaçınılmalıdır. Hastanın şikayeti, öyküsü, patolojik olan laboratuar ve radyoloji sonuçları, varsa ameliyat ya da komplikasyon süreçleri ile ilgili veriler toplanmalıdır. Mümkünse net ve olguya uygun çarpıcı fotoğraflar ve/veya radyolojik görüntüler ile yazı desteklenmelidir.  Hastanın onamı mutlaka olmalı ve iletişim bilgileri kaydedilmelidir.

Olgu sunumu yazma

Olgu sunumu yazılırken vurgulanacak ya da nadir olan unsur belirlenmeli ve açık bir şekilde bu ortaya konulmalıdır. Gereksiz detaylardan kaçınılmalıdır. Yazının uzun olması değil az, öz ve gerekli bilgiyi vermesi gereklidir. Bu süreç içerisinde çok defa yeni taslaklar yazmak gerekebilir. Yazıyı yazarken aralıklı olarak bir önceki aşamalara dönmek gerekebilir. Çok defa literatüre yeniden göz atmak gerekebilmektedir.

Bir olgu sunumu şu bölümlerden oluşur ^[1][2][3]:

• Başlık: Verilecek mesajı özetlemelidir.
• Öz: Kısa bir giriş sonrası olguyu bir kaç cümleyle özetleyip neden yayınlandığı belirtilmelidir.
• Anahtar kelimeler: Tıbbi konu başlıkları (Medical Subject Headings) listesinden bulunacak genellikle 2-5 adet arası anahtar kelimeye yer verilmelidir.
• Giriş: Burada asıl vurgulanacak olan olgunun neden yayımlanma ihtiyacı duyulduğudur. Bulgular ve detaylar verilecek kısa kaynakça ile sunulmalıdır.
• Olgu sunumu: Kronolojik sırayla hikayenin akışı verilmelidir. Genel olarak 2-3 paragraf şeklinde tamamlanmaya çalışılmalıdır. Tetkik ve görüntülemelerdeki veriler de sırayla verilmelidir. Tedavi, bu esnada karşılaşılan durumlar, yan etkiler varsa belirtilmelidir. Olumlu ya da olumsuz durumlar paylaşılmalıdır. Tablo, grafik, şekil ve fotoğraflar bu kısımda olmalıdır. Olgu sunumu ile alakalı hasta onamı ve gerektiğinde etik kurul onamı alındığı belirtilmeli ve hasta bilgilerinin gizliliğine ve mahremiyetine dikkat edilmelidir.
  
  -  Öykü
  -  Muayene
  -  Laboratuar ve radyoloji
  -  Süreç
  -  Tedavi ve sonuç

• Tartışma - Literatür tarama: Öncelikle tartışma kısmında olgu sunumunun neden değerli olduğu editör ve okuyuculara anlatılmalıdır. Literatürle olgu özellikleri karşılaştırmalı olarak verilmelidir. İlk paragrafta olgunun hedefi sunulmalı, sonrasında diğer yayınlarda bununla ilgili nelere değinildiğinden bahsedilmeli, üçüncü kısımda da okuyucuya iletilecek mesaj belirtilmelidir. Her zaman olgu sunumunda bir sonuç verilemese de iletilecek mesajın özetlenmesi faydalı olabilir. Olgu sunumunun kuvvetli ve zayıf yönlerinden mutlaka bahsedilmelidir.
• Mesaj ve öneriler: Bir olgu sunumunda patofizyoloji, klinik başvuru ve tedavi ile yeni bir bilgi ya da farklı bir bakış açısı getiren, güncel tedavi değişikliği önerisi yapan ya da yeni bir araştırma sorusu soran bir mesajın ya da önerinin olmasına özen gösterilmelidir.
• Kaynaklar

Olgu sunumlarının standardizasyonuna yönelik yapısallaştırılmış kontrol listelerinin geliştirilmesi, bu konudaki üretilen yazıların kalite ve içerik açısından iyileştirilmesine yol açmaktadır. Bununla ilgili CARE (Case Report Guidelines) ya da S-CARE (Surgical Case Report Guidelines) kontrol listesi kullanılarak, olgu sunumunun değerlendirilmesi özellikle yazı gönderimi öncesi yararlı olabilir ^[5][6].

CARE Kontrol listesi

1. Başlık – Olgunun ilişkili olduğu ana ilgi alanını bildiren kelimeler ve "olgu sunumu" terimi başlıkta görünmelidir.
2. Anahtar Kelimeler  - Bu olgu sunumundaki konuları tanımlayan, Tıbbi Konu Başlıkları (Medical Subject Heading) listesinden seçilmiş iki ila beş adet anahtar kelimeler bulunmalıdır.
3. Öz - (yapı veya yapılandırılmamış)
a.  Giriş - Nadir olan nedir ve neden önemlidir?
b.  Hastanın ana sorunları ve önemli klinik bulguları.
c.  Başlıca teşhisler, müdahaleler ve sonuçlar.
d.  Sonuç-Bir ya da daha fazla alınacak dersler nedir?
4. Giriş - Bu olgunun tıbbi literatürdeki referanslarla benzersiz ya da nadir olduğunu kısaca özetlenmesi.
5. Hasta bilgisi
a.  Demografik ve diğer hasta bilgilerinin tanımlanması.
b.  Hastanın ana sorunları ve semptomları.
c.  Genetik bilgi içeren tıbbi, aile ve psikososyal özgeçmiş.
d.  İlgili geçmiş müdahaleler ve sonuçları.
6. Klinik Bulgular - İlgili fizik muayene ve diğer klinik bulgular.
7. Zaman çizelgesi  - İlişkili verilerin belli bir kronolojik sıra takip etmesi (şekil ya da tablo).
8. Teşhis Değerlendirmesi
a.  Teşhis yöntemleri (Muayene, laboratuar testleri, görüntüleme, anketler).
b.  Teşhis zorlukları.
c.  Ayırıcı tanı dahil olmak üzere tanısal akıl yürütme.
d.  Uygulanabilir olduğunda prognostik özellikler.
9. Terapötik Müdahale
a.  Müdahale türleri (farmakolojik, cerrahi, önleyici).
b.  Müdahalenin uygulanması (dozaj, etki derecesi, süre).
c.  Müdahalelerdeki değişikliklerin açıklanması.
10. Takip ve Sonuçlar
a.  Uygun olduğunda klinisyen ve hasta tarafından değerlendirilen sonuçlar.
b.  Önemli tanı takibi ve diğer test sonuçları.
c.  Müdahalelere uyum ve tolere edilebilirliği ve değerlendirilme yöntemi.
d.  Olumsuz ve beklenmeyen olaylar.
11.Tartışma
a.  Bu olguya yaklaşımınızdaki güçlü yönler ve sınırlamalar.
b.  İlgili tıbbi literatürün tartışılması.
c.  Sonuçların mantıksal uyumu.
d.  Bu vaka sunumundaki birincil alınacak dersler.
12. Hasta Perspektifi - Hasta görüşlerini kendisi açısından paylaşmak isteyebilir.
13. Bilgilendirilmiş Onam - Hasta bilgilendirilmiş onam vermelidir.

Dergi seçimi

Son yıllarda olgu sunumlarının büyük oranda artmış olmasından dolayı, çoğu dergi olgu sunumlarına ya yer vermemekte ya da çok kısıtlı sayıda olgu sunumu yayınlamaktadır. Bu yüzden, dergilerin olgu sunumlarının büyük oranda reddedeceği gerçeği unutulmamalıdır. Son yıllarda, sadece olgu sunumu yayınlayan dergilerin sayısı giderek artmaktadır. Bu durum, olgu sunumlarının yayımlanma şansını artırmaktadır ^[7]. 

Kaynaklar

1) Alaçam E. Bilimsel Etkinlik ve Yayını, Derleme, Ankara, TÜBİTAK Yayınları, 1995.
2) Knapp RG, Miller MC: Clinical Epidemiology and Bioistatiscis, Baltimore, Williams Wilkins, 1992.
3) Sayek İ, Ağalar F. Klinik araştırma ilkeleri. Türk J. Gastroenterol 1996; 7: 183-189.
4) International Committee of Medical Journal Editors. Uniform requirements for manuscript submitted to biomedical journals. BMJ 1991;302:338-41.
5) Williams RJ, Tse T, Harlan WR, Zarin DA. Registration of observational studies: Is it time? CMAJ 2010;182:1638-42.
6) Agha R, Fowler AJ, Limb C, Al Omran Y, Sagoo H, Koshy K, et al. The First 500 Registrations to the Research Registry®: Advancing Registration of Under-Registered Study Types. Front Surg 2016;3:50.
7) Harriman SL, Patel J. When are clinical trials registered? An analysis of prospective versus retrospective registration. Trials 2016;17:187.
8) http://ClinicalTrials.gov/ ct2/resources/trends.
9) Ju¨ni P, Altman DG, Egger M. Systematic reviews in health care: Assessing the quality of controlled clinical trials. BMJ 2001;323:42-6.
10) Chan AW, Altman DG. Epidemiology and reporting of randomised trials published in PubMed journals. Lancet 2005;365:1159-62.
11) Glasziou P, Meats E, Heneghan C, Shepperd S. What is missing from descriptions of treatment in trials and reviews? BMJ 2008;336:1472-4.
12) Dwan K, Altman DG, Arnaiz JA, Bloom J, Chan AW, Cronin E, et al. Systematic review of the empirical evidence of study publication bias and outcome reporting bias. PLoS One 2008;3:e3081.
13) Vandenbroucke JP, von Elm E, Altman DG, Gitzsche PC, Mulrow CD, Pocock SJ, et al. Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology (STROBE): Explanation and Elaboration. Epidemiology 2007c; 18(6): 805-35.
14) Riley DS, Barber MS, Kienle GS, Aronson JK, von Schoen-Angerer T, Tugwell P, et al. CARE guidelines for case reports: explanation and elaboration document. J Clin Epidemiol 2017 May 18. pii: S0895-4356(17)30037-9. doi: 10.1016/j.jclinepi.2017.04.026.
15) Campbell MK, Elbourne DR, Altman DG; CONSORT Group. CONSORT Statement: Extension to Cluster Randomised Trials. BMJ 2004;328:702–8.
16) Schulz KF, Chalmers I, Hayes RJ, Altman DG. Empirical evidence of bias. Dimensions of methodological quality associated with estimates of treatment effects in controlled trials. JAMA 1995;273:408-12.
17) Benson K, Hartz AJ. A comparison of observational studies and randomized, controlled trials. N Engl J Med 2000;342:1878-86.